معرفی و مقایسه دو روش شناسایی و ارزیابی مخاطرات صنایع شیمیایی HAZOP & FMEA

معرفی و مقایسه دو روش شناسایی و ارزیابی مخاطرات صنایع شیمیایی HAZOP & FMEAمقدمه :صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی اغلب با مواد شیمیایی خطرزا و واحدهای عملیاتی تحت شرایط دما و فشار بالا نظیر راکتورها, تانکهای ذخیره و...سروکار دارند.بنابراین  احتمال وقوع حوادثی از قبیل آتش سوزی, انفجار ونشت مواد سمی در این واحدها وجود دارد.این حوادث ممکن است به علت اشکالات فرآیندی, نقص دستگاهها و یا خطاهای انسانی ایجاد شوند.رشد صنایع در کنار رشد جمعیت انسانی  نه تنها باعث تکرار حوادث بلکه موجب افزایش خسارات ناشی از آنها نیز شده است.علاوه بر مسائل ناشی از خسارت و عقب ماندن در میدان رقابت جهانی, عوامل دیگری نیز وجود دارد که در جلب توجه به مسائل ایمنی ایجاد انگیزه می کند.یکی از مهمترین این عوامل, جنبه-های وجدانی و اخلاقی مسئله است.آمار حوادث بیشماری که منجربه خطر افتادن جان کارگران در داخل واحد و یا مردمی که در اطراف آن زندگی می کنند, شده است حاکی از آن است که مسئله ایمنی اهمیت دارد و باید به فکر راهی برای فرار, کنترل و یا رفع مخاطرات بود.برای حفظ ایمنی ابتدا باید مخاطرات بالقوه را شناخته ومهمترین آنها را تعیین کرد و سپس راهی برای مقابله با آنها پیدا نمود.بنابراین بحث و بررسی در مورد مخاطرات فرآیند دو جنبه دارد. نخست شناخت و معلوم کردن مخاطرات یعنی فهمیدن این مساله که در یک واحد صنعتی با یک فرآیند چه خطرات بالقوه ای وجود دارد و دوم روش های ارزیابی ریسک به منظور تعیین میزان حذف آنها و یا محافظت جان انسانها در مقابل آنها.روشهای مرسومی که امروزه برای شناسایی و ارزیابی خطرات فرآیندی بکار می روند عبارتند از:1.(What if) تحلیل پرسش2.((Checklist استفاده از فهرستهای جامع 3.(Hazop) مطالعه مخاطرات و راهبری عملیات 4.(Fmea) تحلیل حالات خرابی وپیامدها5.(Fta) تحلیل درخت خطا 6.(Eta) تحلیل درخت رویداددر سه روش اول خطرات موجود در یک واحد صنعتی به صورت کیفی شناسایی و تحلیل می شود. در حالیکه سه روش آخر با رویکرد کاملا عددی به تحلیل خطرات و اولویت بندی آنها از لحاظ بعد عواقب حادثه می پردازند.از میان تمامی روشهای شناسایی خطر روشHAZOP  بهترین تکنیک در صنایع فرآیندی شناخته شده است.این روش برمبنای فکر و ذهنیات افراد استوار است نسبت به تکنیکهای دیگر به خصوص در طراحی های غیر استاندارد از مزایای بیشتری برخوردار است.این روش چنان است که هنگام بکارگیری آن شخص می تواند تمام قوه تجسم و پیش بینی خود را برای شناخت انواع حالات ممکن عملکرد نادرست و یا غیرمعمول واحد عملیاتی به کار اندازد و ضمن بررسی عواقب این نوع عملکردها نقاط ضعف ایمنی فرآیند را شناسایی کند.و اما روش  FMEA مانند تمام روشهای تحلیلی مخاطرات قابلیت شناسایی و ارزیابی مخاطرات را دارد. مهمترین دستاورد این روش, تعیین عناصر آسیب پذیر فرآیند و همچنین مناطق بحرانی سیستم است که با در نظر گرفتن شاخص کمی هر خرابی, تاثیر بسزایی در کاهش خطرات و هزینه عملیاتی و تعمیراتی واحد دارد. FMEA   روشی کیفی کمی است که در آن پس از تعیین خرابی -های بالقوه و علل و عواقب آنها, مخاطرات اولویت بندی شده و راهکارهای لازم برای کاهش ریسک پیشنهاد می -شود.از آنجا که هیچ تکنیکی وجود ندارد که بتواند شناخت کاملی را از خطرها ارائه می دهند.تکنیکهای HAZOP  و  FMEAدیدگاههای متفاوتی یا نقطه نظرات متفاوتی دارند و به طور طبیعی یکدیگر را کامل می کنند و این طرز فکر اشتباه است ک هر یک از این تکنیکها از هم جدا و مستقل می باشند.چکیده در این پایان نامه ابتدا مفصلا به معرفی دو روش شناسایی ارزیابی خطر HAZOP و  FMEA پرداخته  و بررسی نیازمندی ها و توانایی های روش FMEA  از سه دیدگاه مختلف با روش HAZOP  مقایسه کرده و پس از آن با تعمیم نگاه جزء نگر FMEA به کل فرآیند, به تحلیل کمی اعتمادپذیری در قسمت بارگیری و اختلاط یک واحد بازیافتLPG  پرداخته و اجزای شبکه حساس و کلیدی این شبکه پیچیده را بررسی می کند.بررسی نتایج این تحقیق قدرت روشFMEA   با دیدگاه عملیات فرآیندی و نوع کاربرد  آن را نشان می دهد.کلمات کلیدی: واحد بازیافت ;LPGارزیابی خطر  ;FMEA;HAZOP;تحلیل کمی اعتماد پذیری فهرست مطالب فصل اولتاریخچهHAZOP تعریف HAZOP     نمودارجریان امور مطالعهاهداف انجام مطالعهنقش HAZOP در تحلیل ایمنیتیم مطالعاتیHAZOP نحوه اجرای HAZOP  به صورت جزء به جزءآماده سازی تجزیه ساختار   تعیین حدود طراحی   شناسایی انحرافاتبررسی علت ها جدول HAZOP چه موقع پژوهش HAZOP به بهترین وجه قابل اجراست؟فصل دومتعریف FMEAگسترش استفاده از FMEA فواید اجرای این روشاهداف اجرای مدت زمان اجرای FMEA.بررسی اجزای FMEA  در مراحل مختلف چرخه عمر سیستمفاز ایده و تفکر(مرحله مفهومی) فاز طراحی اولیهطراحی جزء به جزء ساختمرحله تولیدمرحله استقرار و بهره برداری از محصول مقدمات انجام تجزیه و تحلیل.FMEA       شناسایی کامل انجام تجزیه تحلیل شناخت کامل محدوده انجام تجزیه تحلیلتعیین محدوده ها و امکانات  تهیه اسناد و مدارک لازم برای شروع تجزیه تحلیلچگونگی انجام تجزیه تحلیل ها    انواع تجزیه تحلیل ها در بحث ایمنی معرفیمعرفی Process FMEA فصل سومتحلیل FMEAکاربری FMEAمقایس ارزیابی  مخاطرات توسط FMEA   و  HAZOP.مثال کاربردیتعمیم FMEA به فرآیندنتیجه گیری و پیشنهاد  پیوستمعرفی نرم افزار PHAST  معرفی نرم افزار فهرست منابع و مآخذ چکیده انگلیسی        صفحه عنوان به زبان انگلیسی فهرست جدول هاجدول (1-1)   جدول (1-2) جدول (1-3)  جدول (2-1) جدول (2-2) جدول (2-3) جدول (2-4) جدول (2-5)   جدول (3-1) جدول (3-2) جدول(3-3)  فهرست شکل ها شکل(1-1) شکل(1-2) شکل(1-3) شکل(1-4) شکل(2-1) شکل(3-1)