تحقیق طراحی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC) برای محاسبه بهای تمام شده آموزش دانشجویان

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-مقدمه

با توجه به اهمیت دسترسی به اطلاعات صحیح در تصمیم گیرهای مدیران و توسعه تکنولوژیهای پیشرفته در ابعاد مختلف توام با افزایش پیچیدگی و تنوع فعالیتها، درک این تغییرات و سنجش تاثیرات آن بر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد. اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی و خصوصا آموزشی با توجه به اینکه درجه تنوع و تغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد. بدیهی است که شناخت این فعالیتها و سنجش تاثیرات آن بر بهای تمام شده خدمات، مستلزم طراحی یک سیستم مناسب و کارآ هزینه یابی است تا قادر به شناخت تنوع وپیچیدگی فعالیتها و در نظر گرفتن آن بر هزینه های ارائه خدمات باشد. در بخش آموزش عالی کشور و خصوصا دانشگاههای علوم پزشکی تا بحال هیچگونه اقدامات عملی و یا حتی مطالعات نظری در رابطه با شناسایی هزینه ها و محاسبه بهای تمام شده خدمات فعالیتهای آموزشی، انجام نشده است و با توجه به اهمیتی که اطلاعات مالی و بهای تمام شده بر تصمیم گیری های مدیریت از ابعاد مختلف خواهد داشت، لزوم مطالعه و ارائه روشهای عملی و کاربردی در این زمینه بسیار ضروری می باشد. در این بخش علیرغم سایر بخشهای اقتصادی مانند بخش صنعت و یا بعضی از بخشهای خدماتی حتی از سیستمهای سنتی جهت هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده استفاده نگردیده است. بنابراین لزوم مطالعه و بررسی سیستمهای مختلف در این زمینه و استفاده از سیستمهای نوین هزینه یابی که در سطح دنیا معمول می باشد، بعنوان یک ضرورت اساسی مطرح است و باید به آن توجه ویژه ای گردد. یکی از سیستمهای نوین هزینه یابی که کاربردهای گوناگون آن در فعالیتهای خدماتی و بخش آموزش روز به روز در حال گسترش است، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستم ABC"1 است. این سیستم با بکارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه ها بهای تمام شده آن منظور می کند. یکی از ویژگیهای این سیستم که آن را از سایر سیستم ها متمایزمی کند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها و ارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملکرد وافزایش کارآیی فعالیتها می باشد و تا حد ممکن با بکارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور کمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می کند. با توجه به اینکه عمده عناصر و منابع مورد استفاده در بخش آموزش، فعالیتهای نیروی انسانی می باشد، استفاده از این سیستم بدلیل قابلیتها و تواناییهای آن بسیار مفید می باشد.



1-2-بیان مساله

1-2-1- تعریف مشکل

با توجه به ماهیت خدمات و خروجیهای بخش آموزش و غیر قابل ملموس بودن فعالیتهای آن نسبت به سایر بخشها، اهمیت هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده خدمات در این بخش تابحال چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در کشور ما نیز با توجه به غیر انتفاعی بودن خدمات این بخش و حاکم بودن سیستم دولتی در بخش آموزش، استفاده از روشهای هزینه یابی و بهای تمام شده برای آگاهی از چگونگی و نحوه عملکرد دانشگاهها به عنوان یک موضوع مهم تلقی نگردیده است، حتی چارچوب سیستم حسابداری این بخش نیز اطلاعات کافی و مناسب را برای مدیران از ابعاد مختلف فراهم نمی کند، بلکه این سیستم صرفاً نشان دهنده مصرف منابع مالی بر اساس ردیفهای بودجه ای است که باید در برنامه تخصیص داده شده، هزینه گردد.

مونین(Moonen,1997) که در زمینه اثر بخشی سیستمهای هزینه یابی در بخش آموزش عالی تحقیقات وسیعی را انجام داده است برای علت عدم کارآیی اطلاعات تهیه شده توسط سیستمهای هزینه یابی در بخش آموزش عالی، چند دلیل عمده را مطرح می سازد. که عبارت است از:

1-عدم دسترسی به یک سیستم مناسب برای جمع آوری و شناسایی هزینه های ایجاد شده در سازمان. وی معتقد است که سیستمهای مالی و حسابداری خیلی از موسسات بر اساس روش "حسابداری دوطرفه" بنا شده است که با توجه به بودجه سالیانه تخصیص داده شده، صرفا منابع مالی خود را هزینه می کنند، بنابراین این سیستمها قادر نیستد اطلاعات مورد نیاز سیستم بهای تمام شده را به نحو مناسبی فراهم کنند.

2-دلیل دیگری که در این زمینه وجود دارد عبارت است از: عدم توافق و تشریک مساعی در بین محققان در رابطه با اینکه کدام یک از هزینه ها باید در حسابهای مالی و حسابداری بخش دولتی ثبت گردند. علاوه بر این بی ثباتی روشهای مختلف حسابداری، اصل افشاء اطلاعات و محرمانه بودن برخی از اطلاعات هزینه ای از عمده مشکلاتی است که در این زمینه مطرح می باشد. موانع و مشکلات فرهنگی نیز یکی از عوامل عمده ای است که باعث می گردد اطلاعات مورد نیاز سیستمهای هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده به نحو مناسبی در دسترس مدیران قرار نگیرد.