ابزار هدایت به بالای صفحه

توضیحات:

نقش انديشه‏ هاي کلامي در تاريخ نگاري مسلمانان

مقدمه:

اندیشه‏های کلامی در تاریخ نگاری مسلمانان قابل ردیابی و اثبات است. سه اثر تاریخی شیعه الارشاد شیخ طوسی، اعلام الوری طبرسی و کشف الغمه اربلی در این مقاله به شیوه مورد پژوهانه بررسی می شود و درآمیختگی گرایشات کلامی و روشهای تاریخ نگاری را نشان می دهند. نویسندگان این ااثر در موارد متعددی آگاهانه یا ناآگاهانه اعتقادات کلامی و مذهبی خود را در کتب تاریخی ياده شده دخالت داده‏اند.

طرح مسأله

مورخاني که داراي گرايشات کلامي و اعتقاديند، بر اساس همان نگرش به گزارش و بررسي پديده‏هاي تاريخي مي‏پردازند و سعي دارند از وقايع تاريخي در جهت اثبات ديدگاه‏هاي کلامي بهره ببرند. هر يک از انديشه‏هاي کلامي مورخ مي‏تواند نقش پيدا يا پنهاني در تحليل و نقد گزارش‏هاي تاريخي و نقل کيفي و کمي آنها داشته باشد. البته استفاده‏هاي کلامي از حوادث تاريخي، جداي از تحريف حقايق تاريخي است که به وسيله بعضي از مورخان در گزارش پاره‏اي از حوادث تاريخ اسلام صورت گرفته است (عاملي، 1372، 2/134)

مقاله حاضر به رصد کردن نقش انديشه‏هاي کلامي مورخ در تاريخ نگاري اسلامي مي‏پردازد. به دليل گستردگي چنين مطالعه‏اي لازم است، دامنه آن محدود شود. لذا دامنه تحقيق را در سه اثر تاريخي کهن و مهم شيعه الارشاد، إعلام الوري باعلام الهدي و کشف الغمه محدود مي کنيم، تا در پرتو بررسي تطبيقي آنها، ابعاد مسأله مورد تحقيق روشن و پاسخ لازم را بيابد.

اين سه اثر تاريخي همراه با روضه الواعظين محمد بن فتال نيشابوري (م 508 ق) از با ارزش‏ترين مصادر و منابع تاريخي‏اند که از قرن 5 ق تا قرن 7 ق به نگارش درآمده، و در آنها ديدگاه‏هاي تاريخي شيعه درباره سيره رسول خدا (ص) و شرح حال زندگاني حضرت فاطمه (س) و ائمه اثني عشر (ع) و مناقب آنان جمع آوري شده است. اين سه کتاب، رويکرد تاريخي محض ندارند، زيرا نويسندگان آنها که از متکلمان و مفسران بزرگ جهان اسلام اند کوشيده‏اند ذيل نقل بسياري از اخبار و وقايع تاريخي از اين حوادث جهت اثبات حقانيت ديدگاه‏هاي اعتقادي شيعه بهره‏هاي کلامي لازم را ببرند. اين امر گاه در قالب تحليل هاي عقلي و روايي آمده و گاه چينش مطالب تاريخي به صورتي بيان شده که هدف ياد شده را محقق مي سازد.