پایان نامه بررسی فقهی و حقوقی وقف اوراق بهادار بازار بورس

توضیحات:

پایان نامه کارشناسی ارشد بررسی فقهی و حقوقی وقف اوراق بهادار بازار بورس/ رشته حقوق گرایش حقوق خصوصی در 124 صفحه در قالب wordو قابل ویرایش همراه با توضیحات کامل

چکیده:

وقف از جمله مهمترین و مترقی ترین سنت های نظام اسلامی است که نخستین انگیزه های واقفان برای مبادرت به وقف، نابودی فقر و محرومیت از جامعه مسلمین بوده است. نهاد وقف در گذر تاریخ با آسیب های جدی روبرو گردیده که منتج به عدم اثربخشی و کارایی موقوفات شده است. در وضعیت کنونی جامعه که موارد مهمی از قبیل گسترش اشتغال و ریشه کن شدن فقر به عنوان پاره ای از مسائل موجود اقتصادی مطرح می باشد، گسترش فعالیت های خداپسندانه مانند وقف، می تواند کمک شایانی در نیل به این اهداف داشته باشند . از این رو بررسی موضوعاتی همچون وقف اوراق بهادار و تلاش در جهت اجرایی کردن آن، می تواند گام بزرگی در رسیدن به این هدف بزرگ باشد . نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که وقف پول و اوراق بهادار با توجه به راهکار های پیشنهاد شده قابل اجرا است و با موازین شرعی منافات ندارد و اگر در حوزه ی اقتصاد اسلامی، وقف اوراق بهادار بازار بورسی به عنوان یک ابزار مالی مورد استفاده قرار گیرد، می تواند به عنوان منبعی برای افزایش سرمایه گذاری در قالب انواع عقود اسلامی و قانونی تلقی شود و موجب گسترش اشتغال در جامعه گردد.به عبارتی؛ امروزه اموال از قالب های سنتی فراتر رفته و شاهد شناسایی اموال جدیدی همانند اموال فکری و اوراق بهادار هستیم. سوال اصلی که در این زمینه مطرح می شود این است که آیا با توجه به مبانی فقهی-حقوقی نهاد وقف، وقف اوراق بهادار امکانپذیر است؟ در صورتی که پاسخ مثبت باشد، کدامیک از اوراق بهادار دارای ویژگی های لازم مال موقوفه می باشند؟ به نظر می رسد با توجه به حدیث نبوی «حَبّسِ الْاَصْلَ وَ سَبّلِ الثَّمَرَه» و استفاده از واژه اصل و نه عین، وقف اموالی که قالب سنتی عین را نیز ندارند، امکانپذیر است. در میان انواع مختلف اوراق بهادار، سهام تنها برگه بهاداری است که با توجه به هدف و مبنای وقف، شرایط مال قابل وقف را دارا می باشد. امکان وقف این برگه بهادار با توجه به مفهوم مالیت و قصد واقف از وقف آن قابل تایید است.

واژگان کلیدی: وقف، اوراق بهادار، سهام، بازار بورس ، فقه وحقوق

مقدمه

سنت حسنه وقف همواره از جمله مباحث ثابت در کتب فقهی بوده و در طول سالیان متمادی منشاء اثرات بسیار ارزشمندی در عرصه های مختلف اجتماع بوده است، اگرچه اصل موضوع وقف مورد پذیرش بیشتر جوامع بوده لیکن امروزه از مهمترین مسایل ، اختلاف در حوزه اموال وقفی است که ضرورت بازنگری در مسایل فقهی-حقوقی و اقتصادی آن برکسی پوشیده نیست.از سوی دیگر،تعریف ارایـه شـده از سوی فقها و اندیشمندان شیعی و به پیروی از آنها در قانون مدنی از وقف مبنی بر« حبس عین مال » موجب شده است تا موضوع منحصر در اعیان شود، لیـکن با لحـاظ تحـولات اقـتصادی و اینکه امـروزه در عرصه‎های اقتـصادی، مـال معـانی بسـیار گسـترده‎تر از آنچه پیـش از این می‎دانسـتیم یافته است با چنین هدفی می توان اذعان داشت تحدید وقف به اعیان قابل بازنگری است.شایان ذکر است که دو عنصر زمان و مکان همواره مطمح نظر فقها و اندیشمندان اسلامی بوده و لحاظ همین دو عنصر موجبات تغییر در اصل یا موضوع حکم را در پی داشته است.و از طرفی، نیاز، در طول زندگی بشر موجب تحرک و پیشرفت انسان ها شده است. همواره تنش برای رفع یک نیاز و یا حل یک مساله و یا رد کردن یک مانع او را به سوی خلاقیت و نوآوری برای روش ها و ابزارهای جدید سوق داده است. از طرف دیگر روح برتری طلبی و آرمانی انسان همواره او را به خلق روش هایی برای ارتقای کارایی و بهره وری تحریک می نماید.

فهرست مطالب:

چکیده    1

مقدمه    2

1-بیان مساله       3

2- سوالات تحقیق  4

3-فرضیه های تحقیق          4

4-اهداف تحقیق     5

5-روش تحقیق      5

فصل اول: مفاهیم و مبانی           6

مبحث اول: تعاریف و ویژگی ها            7

گفتار اول: تعریف وقف          7

بند یک: تعریف وقف در لغت   7

بند دوم: تعریف وقف در فقه امامیه      8

بند سوم: تعریف وقف در حقوق ایران    10

الف: تعریف وقف در حقوق ایران          10

ب: تاریخچه قانونگذاری نهاد وقف در ایران          11

گفتار دوم: ویژگی ها و انواع وقف        13

بند اول: ویژگی های وقف      13

الف: حبس کامل    14

ب: دوام وقف (تایید)           14

ج: تسبیل منفعت   14

بند دوم: انواع وقف  15

الف: تقسیم وقف به اعتبار موقوف علیهم           15

ب: تقسیم وقف به اعتبار نوع استفاده از مال موقوفه        15

ج: تقسیم وقف به اعتبار نوع مدیریت موقوفه       15

گفتار سوم: تعریف و تاریخچه اوراق بهادار           16

بند یک: مفهوم اوراق بهادار   16

بند دوم: تاریخچه بازار بورس اوراق بهادار            18

مبحث دوم: مبانی  20

گفتار اول: مبانی وقف          20

گفتار دوم: مبانی اوراق بهادار            23

فصل دوم: شرایط و شخصیت حقوقی وقف            25

مبحث اول: عمل حقوقی منشا وقف    26

مبحث دوم: شرایط صحت وقف           28

گفتار اول: شرایط انعقاد وقف 29

بند اول: تراضی      29

بند دوم: قبض       29

بند سوم: جهت مشروع       30

گفتار دوم: شرایط واقف و موقوف علیه  31

بند اول: واقف        31

بند دوم: موقوف علیه           32

گفتار سوم: شرایط مال موقوفه           32

بند اول: تعریف مال و مالیت   32

بند دوم: شرایط مال موقوفه در فقه شیعه و فروعات آن     37

الف)شرایط مال موقوفه در فقه شیعه   37

ب)وقف کلی         39

ج)وقف منفعت       40

د)وقف دین           40

ه)وقف مالیت و وقف پول       41

ی)وقف مال مشاع 44

بند سوم: شرایط مال موقوفه در حقوق ایران       45

مبحث سوم:شخصیت حقوقی وقف      47

گفتار اول: تعریف شخصیت حقوقی      47

گفتاردوم: شخصیت حقوقی در فقه شیعه         48

گفتار سوم: شخصیت حقوقی وقف در فقه شیعه 51

گفتار چهارم: شخصیت حقوقی وقف در حقوق ایران          52

مبحث چهارم: شرایط اداره، تبدیل و پایان وقف     56

گفتار اول: اداره وقف           56

گفتار دوم: فروش و استبدال مال موقوفه           57

گفتار سوم: پایان وقف         59

فصل سوم: امکان سنجی وقف اوراق بهادار           61

مبحث اول: سهام  62

گفتار اول: تعریف و ماهیت حقوقی سهام          62

گفتار دوم:امکان سنجی وقف سهام    65

بند اول: مبانی موجود جواز وقف سهام 65

بند دوم: مبنای پیشنهادی جواز وقف سهام       68

گفتار سوم: رویه فعلی وقف سهام      72

گفتار چهارم: اداره سهام موقوفه        73

مبحث دوم: قرارداد آتی        75

گفتار اول: تعریف قرارداد آتی  76

گفتار دوم: تعریف قراردادهای آتی سهام           76

گفتار سوم: امکان سنجی وقف قرارداد آتی سهام           77

مبحث سوم: قرارداد اختیار معامله       80

گفتار اول: تعریف قرارداد اختیار معامله  80

گفتار دوم: وقف اوراق اختیار معامله سهام         81

مبحث چهارم: اوراق مشارکت            81

گفتار اول: تعریف اوراق مشارکت         82

گفتار دوم: امکان سنجی وقف اوراق مشارکت    84

مبحث پنجم: اوراق صکوک     86

گفتار اول: تعریف صکوک       86

گفتار دوم: صکوک اجاره        89

بند یک: تعریف صکوک اجاره   89

بند دوم: امکان سنجی وقف صکوک اجاره          90

گفتار سوم: صکوک مرابحه    91

بند یک:تعریف اوراق مرابحه    91

بند دوم:امکان سنجی وقف اوراق مرابحه           92

نتیجه گیری          94

فهرست منابع       97