پژوهش بررسی مفهوم اضطرار

توضیحات:

پروژه،پایان نامه،کار تحقیقی رشته حقوق و...- بررسی مفهوم اضطرار در 63 صفحه در قالب word و قابل ویرایش همراه با توضیحات کامل

چکیده:

اضطرار مصدر باب‌افتعال از ريشه«ض‌ـ‌ر‌ـ‌ر» و به معناى «درماندگى»[1]، «پذيرش ضرر از روى ناچارى»[2] و «نيازمند چيزى شدن»[3]است. اسم مفعول آن (مضطرّ) به معناى كسى است كه ضرر و گرفتارى بر او وارد شده باشد.[4]

در اصطلاح فقهى، اضطرار كه خود از مصاديق آسانى در شريعت اسلام است، به معناى گرفتار آمدن در وضعيتى است كه در آن تكليف الزامى برداشته مى‌شود.

در علم فقه بيش از آنكه به تعريفى جامع از اضطرار پرداخته شود، مصاديق آن بيان شده است. با بررسى اين مصاديق و مثالها مى‌توان گفت اضطرار هنگامى پديد مى‌آيد كه در التزام به حكم اوليه (ترك حرام)، بيم مرگ يا بيمارى يا ... باشد.[5] برخى در تعريف اضطرار گفته‌اند: اضطرار در فقه و حقوق مدنى حالتى است كه در آن تهديد وجود ندارد; ولى اوضاع و احوال براى انجام دادن يك عمل به‌گونه‌اى است كه انسان برخلاف ميل باطنى خود، ولى از روى قصد آن كار را انجام مى‌دهد و اين مقدار از رضا حداقل رضايى است كه وجود آن شرط نفوذ عقد است[6]، بنابراين، در اضطرار بر خلاف «اكراه»، رضايت فاعل سلب نمى‌شود و انسان براى گريز از ضرر و بر اساس مصلحت انديشى، خود از روى رضايت به فعل اضطرارى اقدام مى‌كند، از همين رو معاملات شخص مُضْطَرّ، بر خلاف معاملات مُكْرَه صحيح است و رضايتى كه شرط صحت معاملات است (نساء/4،29) در معامله مضطر وجود دارد.[7]

مقدمه

معناى اصلى اضطراردرمتون اسلامى ومنابع فقهى،هم شامل مواردى مى‌شودكه اضطرار،برآمده ازعاملى درونىونفسانى مانندگرسنگى،تشنگى وبيمارى باشدوهم مواردى رادربرمى‌گيردكه منشأآن،حادثه وعاملى‌بيرونى مانندتهديديااكراه ظالم باشد .[8] به‌كار بردن تعبيراضطراردربرابرواژه «اختيار»درمنابع پيشين امامى،به ويژه منابع حديثى،ازجمله شواهدمهم اين كاربردعام است[9]; به‌طورمثال،دربرخى منابع،تقيه صريحاًازموارداضطرارقلمدادشده است.[10] فقهاى اهل سنت،اعم ازمتقدم ومتأخر،نيزبه چنين گستره عامى براىمفهوم اضطرارقائل‌اند.[ 11] بااينهمه،به نظرشمارى ازمؤلفان درمنابع فقهى اماميان،به ويژه منابع متأخر،اضطراراصطلاحى عمدتاً ناظربه ضرورتهاى درونى است ودربرابراكراه به‌كارمى‌رود.[12]

اضطراردربیشترنظام‌های حقوقی دنیا درزمره عوامل موجهه جرم (علل عینی عدم مسئولیت کیفری) محسوب می‌شود. باوجوداین‌که ضرورت واضطراردرمعنامتفاوتند؛امامعمولاًدریک معنابه کارمی‌روند. ازنظرلغوی اضطراربه معنای درماندگی وناچاری است وازنظرفقهی ازموارداباحه محرمات وتحریم واجبات می‌باشد؛مگردرمورددماءیاخون (لاتقیه فی الدماء) وبه طورمعمول باحالت ضرورت به شکل مترادف به کاربرده می‌شود. حقوقدانان کیفری نیزغالباًدرآثارخودچنین کرده‌اند.1 ‌البته عده کمیبین اضطراروضرورت قائل به تفکیک شده‌اند؛به این ترتیب که ضرورت رایک وضعیت بیرونی وخارجی دانسته وآنراجزو ‌علل موجهه جرم قلمدادکرده‌اند؛امااضطراررایک وضعیت درونی وروانی برشمرده وآنرادرزمره علل رافع مسئولیت کیفری (علل شخصی عدم مسئولیت کیفری) دانسته‌اند. 

 ‌برای درک ماهیت اضطراریاضرورت لازم است ازنظرحقوق جزای اسلام،حقوق جزای تطبیقی وحقوق جزای ایران موردبررسی قرارگیرد.

فهرست مطالب:

مقدمه

فصل 1-مصادیق اضطرار

1-1-      ‌طهارت

1-2-      ‌نماز:

1-3-      ‌روزه:

1-4-      ‌حجّ:

1-5-      تذكيه:

فصل 2-            اضطرارزمينه توجه به خدا:

فصل 3-            فصل اول : ماهیت اضطرار

3-1-      اضطراردرلغت :

3-2-      اضطراردرحقوق وقانون مدنی :

3-3-      اضطراردرحقوق جزا

3-4-      اضطراردرفقه :

3-4-1-   اضطراروضرورت :

3-4-2-   ریشه های اضطرار :

فصل 3-            بررسی ادله ی فقه اضطرار

3-5-      کتاب

3-6-      روایات:

3-7-      اجماع:

3-8-      بنای عقلا:

3-9-      عقل :

3-10-    فرق بین مصلحت وضرورت :

3-11-    فرق اضطراربا اکراه :

3-12-    مقایسه ی اضطرار با اجبار :

3-13-    اضطراربه تصرف در مالغیر :

فصل 4-            مباني اضطرار

4-1-      بينش ذهني

4-2-      بينش عيني

4-3-      تمايزاضطرارازاکراه واجبار

4-4-      تمايزاضطرارازدفاع مشروع

4-5-      حالت ضرورت درقوانين ايران

4-6-      شروط تحقق اضطرار

4-7-      آثارحالت اضطرار

4-8-      مصاديق اضطراردر ق.م.ا

4-9-      یگانگی مفهوم اضطرارواكراه

4-10-    اثرحقوقی اضطرار

فصل 5-            نقش اضطراردرمسوولیت ناشی ازجرم وشبه جرم

5-1-      گفتارنخست–اضطرارومفاهیم مشابه

5-2-      گفتاردوم-اضطراردردكترین ورویه قضایی

نتیجه گیری.

منابع.